مطالبه نفقه چیست ؟

همانطور که در مقاله قبلی بیان شد کسی مستحق نفقه است که ندار باشد و نتواند به وسیله ی شغلی احتیاجات خود را فراهم نماید ضایطه ی گرفتن نفقه ی اقارب نیز درماده ی1199 مشخص شده است.اما مهمترین دعوی مطالبه ی نفقه این خصوص نفقه اولاد یا همان فرزندان است.اما شرط ندار بودن و بیکاری بالاخص برای دختر مشکلاتی ایجاد میکند چرا که جنسیت فرزند دختر ایجاب میکند نباز به حمایت بیشتری داشته باشد.فرزندان که با رسیدن به هجده سالگی کبیر میشوند وبا اتخاذ از ملاک ماده ی 1197 پرداخت نفقه ی آنها مشروط به ندار بودن و بیکاری است.این مسئله  در پسران و دختران چگونه است؟

معیار شغل همانطور که گفتیم باید متناسب با شان واجب النفقه باشد.شرط فوق در مورد فرزند پسر صدق میکند لیکن دختر تا هر زمانی که ازدواج نکند در هر سنی که باشد پدر مکلف به پرداخت نفقه است.اما نکته ی مهم این است که اگر پدر نفقه ی فرزندان را نپردازد طبق ماده ی 1205 قانون مدنی همسر وی یا دیگری با اجازه ی دادگاه میتواند نفقه را پرداخت نماید.

تعریف نفقه چیست

همانطور که گفتیم مصادیق نفقه در ماده  1106 قانون مدنی بیان شده که یکی از آنها مسکن میباشد.بکی از مسائل مستحدثه و روز در این زمینه این است که اگر فرزند با وجود خانه ی پدری خانه ی شخصی اختیار کند و در آن زندگی کند که اصطلاحا خانه ی مجردی گفته میشود آیا پدر باز هم ملزم به پرداخت نفقه است؟در این مورد باید گفت که اگر مشکلی برای زندگی با پدر وجود نداشته باشد وی نمیتواند دعوی مطالبه نفقه مطرح کند ولی اگر واجب النفقه دلائلی به دادگاه ارائه دهد که سکونت در غیر محل بابه موجه است به تشخیص دادگاه پدر ملزم به پرداخت نفقه میباشد.مسئله مهم این است که نفقه ی اقارب با ازدواج شرعی و قانونی به عهده ی پدر تکلیف میشود. لیکن اگر طفل متولد زنا باشد که اصطلاحا به آن فرزند طبیعی میگویند آیا مستحق نفقه میباشد؟زنا زاده نمیتواند میراث خود و پدر باشد لیکن به تکلیف رای وحدت رویه 617-3/4/76 نفقه زنا زاده به عهده ی پدر طبیعی است و کلیه ی تکالیف در زمینه ی نفقه به عهده ی اوست .این تکلیف تا حدی است که خود زانی مکلف است برای طفل شناسنامه بگیرد و مخارج وی و نیز هزینه ی زایمان و بیمارستان را بدهد و اگر خودداری کند طفل طبیعی طبق ماده 622 قانون مجازات میتواند اقدام کیفری نماید.نکته مهم در نفقه زانی این است که پدر و جد پدری زانی و بعد مادر زانی نیز مکلف به پرداخت نفقه هستند و حتی ترک نفقه مستوجب مجازات آنهاست.لیکن ابتدا باید حکم اثبات نسب توسط زانی گرفته شود.

مطالبه نفقه چیست

در بحث زوجیت مطرح شد زن حق مطالبه ی نفقه ی گذشته و آینده را دارد لیکن با استناد به ماده ی 1106 اقارب صرفا حق مطالبه ی نفقه آینده را دارد و نفقه ی گذشته ی خود را نمیتوانند مطالبه نمایند.مواردی وجود دارد که فرزند میتواند نفقه  گذشته خود را مطالبه نماید.یکی از این موارد این است که زوج حق طلاق یا هر عقد دیگر خود را ملزم به پر داخت نفقه ی اینده ی طفل نماید.این شرط خلاف مقتضی عقد نمیباشد و زوج متعهد به پرداخت نفقه است و در این حال فرزندان نفقه گذشته خود را میتوانند مطالبه کنند.مورد دیگر که میتوان نفقه گذشته را مطالبه کرد این است که پدر غایب باشد و مادر با تجویز دادگاه نفقه را به عنوان فرض به شوهر پرداخت نماید که در این صورت وی میتواند نفقه گذشته را که پرداخت کرده را مطالبه نماید.یکی دیگر از موارد این است که دادگاه سهوا پدر را به نفقه ی ایام گذشته محکوم نماید و اجراییه نیزصادر شود در اینجا نیز رای قابل اجراست و میتوان ماده ی 3 محکومیت های مال را اجرا کرد مگر اینکه رای طبق ماده 12 نقض شود.

لازم به ذکر است استحقاق اقارب برای اخذ نفقه از تاریخ دادخواست است که تاریخ حکم و این مورد نفقه گذشته محسوب میشود.نفقه زوجه و اولاد نیز طیق تبصره ی 2 ماده 12 قانون حمایت خانواده به سایر دیون مقدم است.مورد دیگر که میتوان نفقه گذشته را مطالبه کرد مادری است که نگهداری و حضانت محجوری را برعهده دارد. وی حق مطالبه ی نفقه طفل یا محجور را دارد.پس مادر طفل در صورت پرداخت نفقه فرزند حق دارد نفقه ی گذشته وی را مطالبه نمابد .چرا که طلب مادر در این باب شخص است. در نفقه ی اقارب حتی قانون گذار این اختیار را به مادر داده است که از طرف فرزند بالغ غیر رشید از پدر و یا جد پدر مطالبه ی نفقه نماید.

نفقه اقارب چیست

مساله اخر در دعوی مطالبه نفقه فرزند این است که چه هزینه هایی بر عهده ی پدر میباشد؟ بر اساس ماده ی 1204 قانون مدنی موارد نفقه  اقارب واجب النفقه عیارت است از البسه و غذا و اثاث البیت است.به قدر احتباج و با در نظر گرفتن استطاعت منفق است که فرزند هم از جهت حقوقی و هم از جهت کیفری میتواند آن را مطالبه نمابد.مسئله ای که مبتلا به روز است که اگر پدر با وصف استطاعت سال هزینه دانشجو را ندهد ایا قابل مطالبه است؟ که جواب مثبت است و هزینه ی دانشگاه جز نفقه اقارب است و شامل حقوق عرفی است و قابل مطالبه به نبزان معارف و ملاک آن عرف است.همانطور که گفتیم ملاک دریافت نفقه اقارب ندار بودن و عدم شغل است.بر این اساس ملاک است که پدر و مادر نیز    است مستحق نفقه باشند و میتوانند آن را از اولاد مطالبه کنند.در اینجا ایشان میتوانند نفقه را هم از دختر و هم از پسر دیافت کنند و به تجویز ماده ی 1121 قانون مدنی بر عهده ی هر دو ی آنهاست و فرقی بین دختر و پسر نیست و طبق ماده 1201 قانون مدنی با سویه برعهده ی فرزندان میباشد البته پدر و مادری که جز اقارب باشند.نامادری جز اقارب محسوب نمیشود و حق مطالبه نفقه ندارد.

انواع دعوی مرتبط با نفقه چیست

 نفقه را می توان هم از طریق حقوقی و هم از طریق کیفری مطالبه نمود . عدم پرداخت نفقه جرم است  و جرمی مستمر است و مادی صرف می باشد و تا زمانی که شوهر نفقه را پرداخت نکند ادامه دارد این مورد در ماده 642 قانون مجازات اسلامی و بند 9 ماده 58 قانون حمایت خانواده  بیان شده است.محل شکایت نیز دادسرا  ومحل وقوع جرم می باشد و واجب النفقه باید عدم پرداخت نفقه را ثابت نماید لیکن زن فقط زوجیت را باید ثابت کند  البته رویه قضایی اینطور بیان می نماید که وقتی طرفین زیر یک سقف زندگی می کنند اصل پرداخت نفقه است.زوجه تا زمانی که در دوران عقد است حتی اگر باکره باشد می تواند برای دریافت نفقه اقدام نماید حتی در طلاق رجعی نیز در زمان عده (سه ماه و ده روز)مرد ملزم به پرداخت نفقه است. لیکن به تجویز ماده 1109 قانون مدنی  در طلاق بائن و فسخ نکاح به زن نفقه تعلق نمی گیرد.

نکته مهم  این است که در حال حاضر با توجه به قانون هدفمندی یارانه ها که نفقه زن برای سرپرست خانوار که شوهر است واریز می شود. در کنار خواسته مطالبه نفقه جداسازی یارانه و وسائل شخصی را نیز می توان مطالبه  کرد.زن طبق ماده 7 قانون حمایت خانواده  می تواند در کنار دادخواست مطالبه نفقه،بدون اخذ تامین برای جلوگیری از نقل و انتقال اموال شوهر دستور موقت بگیرد.

ادله اثبات نفقه چیست

ادله اثبات در دادخواست نفقه  نیز می تواند شهادت شهود باشد که به تجویز ماده 229 قانون آئین دادرسی مدنی استماع شهاد شهود شوند. در دادخواست  مطالبه نفقه از جانب زوجه عقد نامه نیز باید جزء ادله محسوب می شود هم می تواند  ا به تجویز ماده 257 ق.م رجاع امر به کارشناس باشد.مواد قانونی ذکر شده  در دادخواست نیز مواد 1106 1107 1205  است. و طبق ماده 29 قانون حمایت خانواده دادگاه در صورت درخواست نفقه میزان و ترتیب پرداخت نفقه را معین می کند.همانطور که بیان گردید عدم تمکین موجب سقوط نفقه است. نکته مهم این است که حکم نفقه اعتبار امر مختومه ندارد و حتی می توان دادخواستی تحت عنوان افزایش نفقه ماهیانه مطرح نمود.طبق ماده 12 قانون حمایت خانواده و ماده 13 قانون آئین دادرسی مدنی زوجه به عنوان خواهان دعوی نفقه  می تواند در محل اقامت خود دعوی طرح کند و هم در محل اقامت خوانده(شوهر ) البته فرزندان فقط می توانند در محل اقامت خوانده دعوی طرح کنند.نکته دیگر در زیمینه صلاحیت این است که اگر زوجین دعاوی مختلفی علیه همدیگر طرح نمایند و در حوزه های قضایی مختلف مطرح نمایند دادگاهی که دادخواست مقدم به آن داده شده صلاحیت رسیدگی داردو اگر چند دادخواست در یک روز مطرح شود دادگاهی صالح است که به دعاوی زوجه رسیدگی نماید.اگر زوجین خارج از کشور زندگی کنند دادگاه محل اقامت طرفی که در ایران اقامت دارد صالح به رسیدگی است. اگر زوجین مقیم خارج باشند و یکی از آنها  در ایران سکونت موقت داشته باشد دادگاه محل سکونت موقت در ایران صالح به رسیدگی به هر دو دعوی است و اگر هر دو در ایران سکونت موقت داشته باشند دادگاه محل سکونت موقت زوجه صالح است و اگر هیچ یک در ایران ساکن نباشند دادگاه شهرستان تهران صالح است مگر اینکه زوجین برای اقامت دعوی در محل دیگری توافق نمایند.نکته مهم این است که اگر زوجین در خارج از کشور سکونت داشته باشند و در همان جا دعوی مطرح نمایند به تجویز مواد 12،13،14،15 قانون حمایت خانواده این حکم در ایران اجرا نمی شود مگر اینکه دادگاه صلاحیت دار ایرانی حکم را بررسی و تنفیذ نماید.

طلاق از طریق نفقه چیست

نکته مهم و پایانی در دعوی مطالبه نفقه  استفاده از حکم نفقه در دعوی طلاق است.طبق قانون شرط طلاق در صورت عدم پرداخت نفقه این است که زوج از پرداخت استنکاف نماید و الزام او به پرداخت نفقه ممکن نباشد. سوال اینجاست اگر مرد که محکوم به پرداخت نفقه است برای چند ماه اعسار بدهد آیا زن می تواند طلاق بگیرد؟پاسخ منفی است چون عدم تادیه نفقه ثابت نیست تا الزام او غیر ممکن باشد.اگر مرد نیز دعوی طلاق مطرح نماید باید نفقه زن را بپردازد و زوجه چه خوانده دعوی طلاق باشد چه خواهان  برای دریافت حقوق ناشی از زوجیت پس از طلاق نیز میتواند تقاضای اجرائیه کند.پس طبق ماده 1129 قانون مدنی،طلاق از طریق نفقه زمانی امکان پذیر است که زوجه از دادن نفقه استنکاف نماید و الزام وی نیز ممکن نباشد اما در ازدواج منقطعه زن حق دریافت نفقه ندارد مگر اینکه شرط انفاق شده باشد که آنوقت هم زن فقط از طریق حقوقی می تواند مطالبه نماید.اما در ازدواج منقطعه اگر مرد انفاق نکند زن می تواند به این استناد که ادامه زوجیت موجب عسر و حرج می شود تقاضای بذل مدت کند  و اگر شرط انفاق شده باشد زن می تواند پس از دریافت حکم عدم انفاق زوج را ملزم به بذل مدت و انحلال نکاح نماید.نکته مهمی که در این زمینه مطرح می شود این است که اگر زن طلاق بگیرد و کلیه حقوق خود را بذل کند  و پس از آن طی دادخواستی نفقه ایام گذشته خود را مطالبه نماید چون طلاق بر این مبنا بوده که زوجه کلیه حقوق  را برای گرفتن طلاق به زوج بذل نموده  و بر این مبنا طلاق گرفته حق مطالبه نفقه گذشته را ندارد.

نتیجه

 جهت مشاوره نفقه از طریق تلفن ثابت با شماره 9099072857 تماس بگیرید